Psikolojik Taciz (Mobbing) Nedir?

Mobbing, iş veya meslek yaşamıyla ilgili bir olgu olup, işyerinde meydana gelir.

Belli bir süre devam eden ve belirli aralıklarla tekrarlanan sistematik bir baskıdır. Ara sıra meydana gelen münferit, haksız, kaba, nezaketsiz veya etik dışı davranışlar mobbing olarak nitelendirilemez.

Mağduru yıldırma, dışlama, pasifize etme veya işten uzaklaştırma gibi kasıtlı bir amaca yöneliktir. Çalışma motivasyonunu, özgüveni kırma ve mutsuz etme hedeflenir.

Düşmanca ve ahlaka, etiğe aykırı yöntemlerle uygulanan psikolojik bir baskıdır.

Mobbingin hedefi, kişinin şerefine, kişiliğine, karakterine, inancına, değerlerine, yeteneklerine, tecrübelerine, birikimlerine, düşüncelerine, etnik kökenine, yaşam biçimine, kültürüne ve benzeri yönlerine topluca bir saldırı yapmaktır.

Mağdur Üzerindeki Etkileri:

Kişilik değerlerine, mesleki durumuna, sosyal ilişkilerine veya sağlığına zarar verir.
Çalışanların itibarını ve onurunu zedeler, verimliliğini azaltır ve sağlıklarını kaybetmelerine neden olur.
Bireyin yaşamı üzerindeki etkisi açısından çekilmez bir ağırlık ve yoğunluk derecesine ulaşabilir.
Psikolojik sağlık sorunları, özgüven kaybı, saygınlığın kaybedilmesi ve işe yaramaz bir insan olma endişesi gibi sonuçlar doğurabilir.
Mağdurun işyeri dışındaki ilişkilerini, ailesini, akrabalarını ve toplumu olumsuz etkileyebilir.

İş Ortamı Üzerindeki Etkileri:

İdari işleyiş açısından sorunlar yaşanmasına neden olur.
Bilgi akışının yetersiz veya sağlıksız olması durumu daha da ağırlaştırabilir.
İdarecilere duyulan güven ve saygı hissi zayıflar, iş tatmini, performans ve verimlilik düşer.
Çalışma ortamı ve huzuru bozulur.

Psikolojik Taciz (Mobbing) Klasik Örnekleri:

Kişinin kendini göstermesini engellemek, sözünü kesmek, yüksek sesle azarlamak, sürekli eleştirmek.
Çalışanı görmezden gelmek, onunla iletişim kurmamak, fikirlerine itibar etmemek.
Asılsız söylenti ve hoş olmayan imalar yaymak, dedikodu ve iftira atmak.
Nitelikli iş verilmemesi, anlamsız işler verilip sürekli yer değiştirilmesi, ağır işler verilmesi.
Fiziksel şiddet tehdidi.
Geçici görevlendirme veya görev yeri değişikliği ile mesleğin gerektirdiği görevleri vermeme.
Atama yapmama veya özlük haklarını yerine getirmeme.
Disiplin soruşturması açma.
Oda, masa veya bilgisayar gibi çalışma ortamı imkanlarını sağlamama.
İzin kullanmasında sorun çıkarma, baskı uygulama.

Mobbing, kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkına bir müdahale olarak değerlendirilmelidir. Yargıtay kararlarına göre, mobbing iddialarında %100 ispat aranmaz; vicdani kanaatin oluşmasına yetecek kadar delil yeterli görülmektedir. İspatı zor bir konu olduğundan, işçi lehine ispat kolaylığı gösterilmesi hakkaniyet ve adalete daha uygun görülmüştür.

Devletin pozitif yükümlülüğü gereği, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek, iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri alması gerekir.

Özetle, mobbing hukuki bir kavram olarak kabul edilmiş ve mağdurların korunması için çeşitli yargı yolları öngörülmüştür. Özellikle tazminat davaları, mobbing mağdurları için etkili bir çözüm yolu olarak öne çıkmaktadır. Yargıtay kararları, ispat yükünü kolaylaştırarak ve işçi lehine yorum ilkesini benimseyerek mağdurların hak arayışını desteklemektedir.

Mobbing Kapsamına Girmeyen Durumlar: Her olumsuz tutum veya davranış mobbing olarak değerlendirilmez. Süreklilik göstermeyen, belli aralıklarla sık sık tekrarlanmayan, ara sıra münferit olarak meydana gelmiş birkaç haksız, kaba, nezaketsiz veya etik dışı davranış mobbing niteliğinde değildir. Ayrıca, mobbingin tespiti için yaşananların çekilmez hale gelmesi veya tamamen işin veya mesleğin bırakılması sonucunu doğurması şartı da aranmaktadır.

Çalışanların resmi e-posta hesaplarının denetlenmesi gibi durumlar, haberleşme hürriyeti ve gizliliği kapsamında değerlendirilir. Denetimlerin orantılı olması ve çalışanlara özel iletişim imkanlarının sağlanması gerektiği vurgulanmıştır.

Müdahalelerin neden olduğu sonuçların boyutu, mağdurun konumu, muamelelerin süresi, sıklığı, kim veya kimler tarafından gerçekleştirildiği, mağdurun cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumu gibi birçok faktöre göre değişebilmektedir.